پس از فاصله ای نزدیک به ۹۰ روز، دور جدید مذاکرات ایران و آژانس جمعه در وین از سر گرفته می شود و از سوی دیگر کاترین اشتون رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان نیز قرار است ۱۰ شهریور ماه گفت وگویی تلفنی با یکدیگر داشته باشند از این رو مصاحبه ای با محمد فرهاد کلینی کارشناس ارشد مسائل استراتژیک انجام دادیم که در پی می آید.
نتیجه گفتگوهای کارشناسی که در سطح معاونین در کشور ترکیه برگزار شد را تا چه حد تاثیرگذار در دور جدید مذاکرات ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی می دانید؟
بعد از گفتگوهایی که فی مابین علی باقری و هلگا اشمیت در کشور ترکیه برگزار شد شاهد یکسری تحولات بودیم، هر چند که این تحولات کوچک بودند ولی بیانگر روزنه‌هایی است که به واسطه آن می تواند فضای حرکت های بعدی را تعریف کند.
به نظر می رسد کشورهای گروه ۵+۱ در حال بازخوانی و بازنویسی برخی از پیشنهادات و نقطه نظرات هستند که بین طرفین طرح شده بود؛ این موضوعات در نشست بغداد و بعد از آن در نشست مسکو مورد بررسی قرار گرفته و با پیشنهادات و انتقادات ایران مواجه شده بود.
از این منظر شاهد این بودیم که اتحادیه اروپا اسامی ۵ تن از روسای بانک های ایران را از لیست تحریم ها خارج کردند و همزمان با این اتفاق شاهد بودیم که ژاپن برای خرید نفت مورد نیاز خود از جمهوری اسلامی ایران با سیاست مستقل تصمیم گیری کرد و از سوی دیگر هندوستان به ادامه همکاری خود در زمینه انرژی با ایران ادامه داد و از سوی دیگر قرار است در ماه سپتامبر کره جنوبی مجددا خریدهای نفتی خود را از ایران شروع کند.
در این شرایط به صورت همزمان شاهد آغاز دور جدید مذاکرات ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی بنا به درخواست مقامات آژانس هستیم . البته آقای آمانو و مقامات آژانس به خوبی از محتوای مذاکرات و گفتگوهایی که در گذشته بین نماینده ایران و آژانس برگزار شده است آگاه هستند.
طبیعی است که با توجه به مذاکراتی که باید طی روزهای آتی شروع شود می‌تواند با حرکت بسمت یک مدالیته متوازن و پلکانی و با تضمین مقدمه خوبی برای ادامه همکاری های میان ایران و آژانس باشد؛ البته از جنبه دیگری باید این موضوع را مد نظر قرار داد که جایگاه تاملات ایران و آژانس جدای از بحث وظایف و تکالیفی که طرفین نسبت به یکدیگر دارند بایستی ببینیم تا چه مقدار توان این را دارد که موجب کمک و تصریح در تفاهمات میان جمهوری اسلامی ایران و اعضای گروه ۵+۱ شود.
با این اوصاف موضع ایران در حال حاضر برتر از طرف غربی است؟
هدف برتری نیست بلکه نیل به کم کردن فاصله ها و تعیین مرزهای تفاهم باثبات است .از این منظر به اعتقاد اینجانب مقدمات گفتگوهایی که بین ایران و آژانس در حال فراهم آمدن است می تواند یک گام به جلو برای طرفین باشد اما باید منتظر بود تا تماس هایی که قرار است کاترین اشتون با سعید جلیلی داشته باشد به کجا خواهد انجامید. و دو طرف موضوع بحث دور بعدی گفتگوها را به چه صورت می توانند سامان دهند؛ آیا این به صورت ملاقات دو جانبه جلیلی و اشتون خواهد بود و یا اینکه با محوریت هیات های طرفین با مسئولیت جلیلی و اشتون دور بعدی مذاکرات برگزار می شود که این بایستی در طی تماس ها و رایزنی ها میان دو طرف مشخص شود.
با توجه به اینکه در دیدارهای قبلی یکی از خواسته های آژانس بازدید از سایت پارچین بود و با توجه به اینکه در سال ۲۰۰۵ از این سایت نظامی بازرسان آژانس بازدید به عمل آورده اند و اساسا این سایت ربطی به فعالیت های هسته ای ایران ندارد، فکر می کنید اصرار برای بازدید از این سایت و فضاسازی های رسانه ای پیرامون آن با چه هدفی صورت می گیرد؟
مذاکرات بین ایران و آژانس موضوعی نیست که بخواهد اسیر فضا سازی رسانه ای بشود و یا با ترفندهای رسانه ای و دیپلماتیک دنبال شود زیرا طرف ایرانی تذکرات خود را داده و رایزنی های خود را نیز با نحوه همکاری هایش بروز داده است.
طبیعی است که هر گونه همکاری بایستی در چارچوب قانونمندی ومستند صورت بپذیرد و بر اساس درکی که در گذشته بوجود آمده بود ادامه یابد، ایران و آژانس تجربه تعاملات مثبتی دارند اگر مروری به سابقه این نوع همکاری در سال های گذشته شود یعنی زمانی که مدالیته اول بین ایران و آژانس مطرح شد . طرفین شاهد همکاری خوبی بودند واقای ناکارتس می تواند از تجربیات اقای هاینونن بهره گیری کند. به نظر می رسد اگر بتوانیم این همکاری ها را در قالب مدالیته دوم بوجود بیارویم بتوان به همکاری هر چه بیشتر بین طرفین کمک کند.به هرحال آژانس قدرت سیاسی ندارد وباید بر اساس رویکرد فنی اقدام کند و ضروری است این موضوع به پروسه تعاملات جدید بین ایران و ۱+۵ بعد از اجلاس مسکو کمک کند.
در بحث تحریم ها اخباری منتشر شده که به عنوان نمونه دولت عراق برای دور زدن تحریم ها به ایران کمک می کند آیا انتشار اخباری از این دست و ایجاد جو روانی این چنینی با چه اهدافی صورت می گیرد؟
تحریم هایی بعضا کشورهای آمریکا و اروپایی به صورت یکجانبه علیه ایران وضع کرده اند از لحاظ حقوق بین الملل غیر قانونی است و آنها نمی توانند در این رابطه اعمال رویه ای این چنینی داشته باشند و از این رو باید گفت که طرف ایرانی همیشه با دیده انتقاد به این موضوع نگریسته و برخورد کرده است.
جمهوری اسلامی ایران می داند نظام بانکی اروپا دچار بحران های متعدد است از این رو به صورت طبیعی می تواند انتخاب های دیگری برای خود قائل شود، ایران خواهان این وضعیت نیست و علاقه ای ندارد که همکاری های خود را با کشورهای اروپایی در یک وضعیت ژله ای قرار دهد زیرا همواره بدنبال ثبات همکاری بوده است؛ حالا اینکه غرب در این خصوص سیاست هایی را برای خود اتخاذ و تلاش کرده اند همکاری بانکی را تبدیل به ابزار سیاسی بکنند.
این مشکلی است که برای خود آنها ایجاد می شود زیرا اگر مشاهده کنید در حال حاضر تعداد زیادی از سیاستمداران و نخبگان در اروپا نسبت به این سیاست هایی که تحت عنوان تنبیه برای ایران در نظر گرفته شده انتقاد دارند و معتقدند که این موضوع سبب تنبیه اقتصاد خود اروپا شده است و باعث شده که عملا ایران را وادار به چرخش بکند و غرب در قبال ایران با یک سیاست تاکتیکی یک ضرر استراتژیک را به خود تحمیل کرده است .
ارزیابی تان از دور جدید مذاکرات چیست؟
بایستی به کیفیت مذاکرات نگاه کرد که آیا طرفین می توانند به یک دستورالعمل مناسب بر اساس زمانبندی برسند. در صورتی که بتوانند به یک نقطه مناسب برسند به همه حوزه ها طبیعتا اثرگذار است هم مذاکرات ایران و گروه ۵+۱ و هم گزارشی که قرار است از سوی آمانو برای نشست فصلی شورای حکام منتشر شود از این جهت باید دید میزان تعهد برابر بین ایران و آژانس به چه صورت است. فکر میکنم گزراش اقای امانو بهتر از قبل باشد و این صرفا یک ملاحظه ونگاه از نیمه پر لیوان است.