مسئولیت های اجتماعی شرکت های نفت و گاز در استان بوشهر CSR

درآمدی بر موضوع

امروزه انتظارات و توقعات اکثریت مردم از شرکت ها ، فراتر از چارچوب های اقتصادی بوده و قدم به خواست های اجتماعی گذارده اند . بدیهی است، ‌رشد و توسعه صنعت نفت و گاز با وسعتی چشمگیردر استان بوشهر، به رغم برخورداری از دستاوردهای سودمند و ارزنده برای کشور، موجد برخی دگرگونی های نه چندان سودمند در ابعاد اقتصادی و اجتماعی شده است. همانطور که چنین تجربه ای را سایر مجامع و کشورهای دنیا در رابطه با اغلب صنایع خود طی دو قرن گذشته تجربه کرده اند. به گونه ای که رشد صنایع مختلف در گذشته،‌ آثار نامطلوب اجتماعی و اقتصادی را در رابطه با تحول و دگرگونی اشکال اقتدار، مالکیت، منش های انسانی، الگوهای مصرفی، تراکم جمعیت در مراکز شهری، مهاجرت های بی رویه، کمیت و کیفیت طبقات اجتماعی و اقشار و گروه ها ایجاد کرده است. علاوه بر آن، رشد صنعت در هر بخش، شیوه های سرمایه گذاری، روش های تولید،‌ زمینه های اشتغال را در ابعاد مختلف دگرگون کرده و بافت های اجتماعی را متغیر  می نماید.

 این مساله در استان بوشهر که طی مدت کوتاهی سرمایه گذاری های گسترده ای را در ابعاد صنایع نفت،‌گاز و پتروشیمی به خود دیده است، از حساسیت ویژه ای برخوردار گردید. به گونه ای که پیش بینی می شود؛ رشد و شکوفایی صنایع پارس شمالی مزید بر پروژه های قبلی، بسیاری از ملاحظات اجتماعی و اقتصادی را از طریق تحت تاثیر قرار دادن منطقه در ابعاد زیست محیطی و …،‌ به چالش کشیده و مشکلاتی را فرا روی مدیران راهبردی کشور و استان قرار دهد.

تعریف مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها Corporation Social Responsibility

مسئولیت اجتماعی ،  مجموعه وظایف و تعهداتی است که شرکت ها بایستی در جهت حفظ و مراقبت و کمک به جامعه ای که در آن فعالیت می کنند انجام دهند . در واقع مسئولیت اجتماعی ، تعهد تصمیم گیران برای اقداماتی است که به طور کلی علاوه بر تامین منافع خودشان ، موجبات بهبود رفاه جامعه را نیز فراهم می آورند .سازمانها باید با اختصاص منابع مالی در بهبود رفاه اجتماعی مورد قبول اکثریت جامعه بکوشند .

این قبیل اقدامات عبارتند از : کمک به موسسات فرهنگی و بهبود کیفیت زندگی ، حفاظت از محیط زیست و تعهد به ارتقاء سطح کیفیت آموزشی جهت بهره برداری از فرصت های شغلی مردم منطقه پیرامونی خود است.

امروزه در ارزیابی شرکت ها در استانداردهای EU حداقل ۱۰۰ امتیاز از ۱۰۰۰ امتیاز به مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت ها اختصاص می یابد . شرکت زیمنس سالانه ۲۰هزار دلار در حوزه های پیرامونی خود در عربستان سعودی در چارچوب مسئولیت های اجتماعی هزینه می نمایند و میزان کمک ها و سرمایه گذاری شرکت ماکروسافت در حوزه بهداشت و سلامت از سازمان بهداشت جهانی بیشتر است .

تشریح مساله

رونق گرفتن و توسعه صنعت گاز و پترو شیمی در  استان بوشهر، به طور معمول نویدبخش پیشرفت فزاینده منطقه، در حوزه های مختلف ، گردشگری، امور اجتماعی،‌ فرهنگی، اقتصادی؛ توام با توسعه ی حمل و نقل و ارتباطات، صنایع راه آهن، فرودگاه و … است.  آنچه که در عمل طی اجرایی شدن بسیاری از پروژه های صنعت نفت و گاز در استان به همراه داشته است را می توان به شرح ذیل فهرست نمود .

*  توسعه صنعتی و پیشرفت های فناورانه در استان مبناهایی را برای تغییر از یک جامعه کاملا روستایی به جامعه ای صنعتی و شهرنشینی فراهم کرده است. به گونه ای که تحولات ناشی از تاسیس صنایع بزرگ در مناطق، پارادوکس بزرگی را به دنبال خود داشته است. چرا که از یک طرف جامعه ای نوین با استعدادهای اقتصادی و اجتماعی متحول خلق شده و از سوی دیگر معضلات قابل توجهی را در فرآیند الگوهای سنتی حیات جوامع ایجاد کرده که به نوبه خود منجر به بروز مسایل اجتماعی و اقتصادی متعددی شده است.

*   بهره برداری از تاسیسات بزرگ صنعتی، بدون توجه به مسایل ناشی از آن و انجام اقدامات پیشگیرانه؛  پیامدهای ناخواسته فراوانی به دنبال آورد است به گونه ای که پس از راه اندازی و آغاز به کار این قبیل تاسیسات صنعتی، منطقه ی وسیع بومی و مسکونی به دلیل تاثیر پذیری از امکانات تاسیس شده در نواحی صنعتی؛ آلودگی های زیست محیطی، اقتصاد مصرفی ، ورود نیروی غیر بومی، گسترش روابط تجاری و تاثیرآن بر اقتصاد خرد روستاها و خانوارها، تغییر در نظام معیشت و …، با مسایل عدیده ای مواجه نموده است .

*   در مناطقی که شاهد حضور گسترده شرکت ها و  اجرای پروژه های صنعتی بزرگ در استان بوده ایم،‌ سطح امکانات و خدمات ارایه شده به بومیان منطقه در قبل و بعد از توسعه صنعتی؛ در منطقه تغییر محسوسی نداشته است. در نتیجه منافع پروژه های یاد شده برای ساکنین منطقه ناچیز بوده است. ولی انواع عوارض و دشواری های دیگری نظیر تورم، بروز آسیب های اجتماعی، تراکم جمعیت، بروز اختلال در شبکه روابط اجتماعی، ناامنی های اجتماعی و اقتصادی دامن گیر اهالی منطقه شده است.
*   به علت فقر دانش و مهارت مردم بومی در راستای تامین نیازهای پروژه ، نه تنها مشاغل سنتی و معمول منطقه مانند کشاورزی خارج از فصل در حال از بین رفته است، بلکه با ورود نیروهای کار غیر بومی زمینه برای از خودبیگانگی مردم از محل سکونت خود فراهم شده است .

*    استقرار تاسیسات و سازماندهی های لازم در منطقه فعالیت کارکنان پروژه در راستای تامین رفاه اجتماعی و اقتصادی برای آنها؛ به گونه ای پرتو افکنی کرده و با ایجاد توقع و افزایش سطح انتظارات مردم منطقه، شکاف اقتصادی و اجتماعی را برای مردم بومی جلوه گری نموده است که در اثر آن؛ مردم منطقه قبل از استقرار پروژه های صنعتی به دستاوردهای سنتی قناعت می کردند، اما پس از تاسیس و راه اندازی صنایع؛ به شدت احساس نابرابری و دلسردی کرده و نسبت به کار و تلاش افسردگی پیدا نموده اند.

*   جابجایی و مهاجرت مردم ناشی از استقرار صنعت و نیاز به نیروی انسانی، سیل مهاجرت کارگران و … را به سوی حوزه های محدودی از منطقه و انتقال خانواده ها سبب شده و بحران  آسیب های اجتماعی را در منطقه بوجود آورده است.

*    مشکلات زودرس ناشی از تحولات سریع و همه جانبه ای که در اثر تعامل رفتاری، روانی، اقتصادی و فرهنگی افراد، با دو اردوگاه سنتی و نوین نشات گرفته از دستاوردهای پروژه های صنعتی در همه زمینه ها دامنگیر ساکنین منطقه گردیده و منجر به افزایش کمی و کیفی ناهنجاری ها و آسیب های اجتماعی و اقتصادی می گردد.

*    از تحقیقات گذشته در رابطه با آثار اجتماعی صنعت مستقر در عسلویه بر منطقه  چنین مستفاد گردیده است که توسعه صنعتی در این منطقه به رغم برخورداری از منافع اقتصادی در سطح ملی، در ابعاد اجتماعی و فرهنگی؛ با دشواری های بسیاری مواجه شده و روی هم رفته، مردم محلی در مقابل آنچه از دست داده اند، مطلوبیت زیادی به دست نیاورده اند و توسعه صنعتی سبب محو چهره فقر و محرومیت از منطقه نگردیده است. از این رو بایستی اذعان داشت؛ هرچند فرآورده های تولیدی حاصل از تاسیسات صنعتی سبب رونق اقتصادی در سطح راهبردی شده است، لیکن موجد افزایش شکاف میان مرکز و پیرامون بوده است .

چه باید کرد؟

در سال های اخیر هر چند وزارت نفت  در راستای مسئولیت های اجتماعی شرکت ها پروژه های اجتماعی محور متعددی را در استان به انجام رسانده است و در دولت های نهم و دهم در قالب سفرهای استانی پروژه های بزرگی در استان بوشهر طرح ریزی و اجراء شده است ولیکن همچنان فاصله بین وضعیت موجود و آرمان ها بسیار زیاد می نماید .برزمین ماندن مصوبه جذب ۵۰ درصد نیروی اشتغال بومی پس از سالها ، تبدیل به موضوعی تکراری و کسالت آور شده است .

علارغم اینکه  حداقل ۷۰ درصد از فعالیت های تولید انتقال و صادرات نفت و گاز کشور که منبع ۸۰ درصد از درآمد ارزی کشور می باشد در استان بوشهر صورت می گیرد ، همچنان بخش ورزش استان محتاج کمترین کمک های مالی می باشد این موضوع وقتی آزاردهنده تر می شود که وزارت نفت از باشگاههای ورزشی دربالاترین سطوح ملی حمایت میکندکه فرسنگ ها از دود و آلودگی و محرومیت  مناطق عملیات خود بدور هستند .

قرار گرفتن در معرض آلودگی فلر های مناطق نفت و گاز ،آسیب های اجتماعی ناشی از ورود افراد و کارگران غیر بومی و تخریب مراتع ، زمینهای کشاورزی و منابع آبزی حقوقی برای ساکنان بومی و مسئولیت هایی برای شرکتهای داخلی و خارجی ایجاد می نماید .

در سال گذشته به دلیل نداشتن مبانی منطقی و نظری صحیح استانهای مجاور نیز مصوباتی برای  استفاده از مزایای بومیان مناطق نفت و گاز استان به تصویب رسانده اند که نشانگر عدم درک صحیح مسئولین از موضوع می باشد .
وزیدن نسیم اعتدال و امید بر این مرز پرگهر و گشایش های دیپلماتیک اخیر بارقه های امید به رونق و تحرک بیشتر در حوزه های نفت و گاز استان را نوید بخش است که زمینه ساز فرصت ها و چالشهای مربوط به خود می باشد.

گسترش دامنه فعالیت های توسعه میادین گازی پارس به مناطق مرکزی و شمالی استان نیاز به پژوهش مستقل و تعیین نقشه راه برای پیشگیری از آسیب های بوجود آمده در پارس شمالی می باشد.

به منظور کاهش ریسک فعالیت شرکت های نفت و گاز در استان برای حوزه اقتصاد ، اجتماع و محیط زیست و بومی کردن صنایع نفت و گاز در استان ابتدا بایستی فارغ از شعار زدگی نسبت به تهیه نقشه راه در این حوزه اقدام نمود نقشه راهی که میتواند با مدیریت و ساماندهی سرمایه های مادی و انسانی ساکنان بومی زمینه استفاده بهینه از فرصت ها ی پیش آمده را فراهم نمود و آسیب های زیست محیطی ، اقتصادی و اجتماعی توسعه صنایع نفت و گازدر استان را به حداقل ممکن برساند .

رسول رستمی

ارسال یک پاسخ